 |
Wszelkie pomiary niwelacyjne wymagają niezwykłej precyzji. Dlatego też przed przystąpieniem do jakichkolwiek działań przy użyciu niwelatora, należy bardzo dokładnie sprawdzić sprzęt, który mamy do dyspozycji oraz dokonać jego tzw. rektyfikacji, czyli kalibracji instrumentu, by uniknąć błędów.
|
Niwelatory optyczne, jako podstawowe instrumenty służące do wyznaczania różnic wysokości między danymi punktami, są najczęściej używane do w przypadku budowy domów, dróg, remontów czy przy pracach aranżacyjnych w ogrodach. W skrócie - schemat działania niwelatorów zarówno libelowych jak i samopoziomujących, polega na nakierowaniu instrumentu na łatę niwelacyjną, by po ujrzeniu dwóch przecinających się na niej linii, odczytać wysokość pierwszego badanego punktu, a to z kolei służy w dalszych pomiarach. Dlatego też najmniejsze różnice wynikające z poziomu terenu, czy rozregulowania sprzętu muszą przed każdym pomiarem zostać skalibrowane. Niezależnie od rodzaju użytych niwelatorów, ich rektyfikacja jest kluczowa dla możliwości uzyskania poprawnych pomiarów.
Jak sprawdzić niwelator?
Każde wyjście w teren z niwelatorem powinno być poprzedzone jego rektyfikacją, dokonywaną na miejscu pracy. W pierwszej kolejności sprawdza się:
- sprawność mechaniczną sprzętu – czy wszystkie podzespoły mechaniczne niwelatora, czyli śruby nastawcze spodarki, śrubę ogniskującą okular i obiektyw a także tzw. leniwce koła poziomego działają płynnie i bez zbędnych luzów;
- części optyczne niwelatora – czy wszelkie oprzyrządowanie optyczne posiada mechaniczne uszkodzenia, które mogą wpłynąć na poprawność odczytów;
W drugiej kolejności przechodzi się do właściwej rektyfikacji niwelatora, czyli sprawdzenia warunków osiowych (inaczej zwanych: geometrycznych) instrumentu.
Czytaj również: Budowa niwelatora optycznego
Jak dokonać rektyfikacji niwelatora optycznego?
Najczęściej kalibracji sprzętów pomiarowych dokonuje się w warunkach polowych. W takiej sytuacji sprawdzeniu podlegają warunki geometryczne niwelatora. Rektyfikacja niwelatora libelowego krok po kroku wygląda następująco:
- Instrument powinien zostać wypoziomowany na statywie w taki sposób, by pęcherzyk w libelli znalazł się w środku kółka (czyli płaszczyzna libelli musi być prostopadła do głównej osi niwelatora). Następnie, po obróceniu sprzętu o 180 ° sprawdza się, czy libella jest w tym samym miejscu (stan pożądany).
- Etap drugi polega na wykryciu potencjalnego błędu kresek siatki celowniczej. Należy w polu widzenia instrumentu powiesić pion sznurkowy (w warunkach bezwietrznych) i zweryfikować, czy pionowa kreska pomiarowa jest do niego równoległa. Następnie luneta niwelatora celowana jest w narysowany na jasnej powierzchni krzyż, by jego punkt zbieżny znalazł się na krawędzi poziomej linii siatki celowniczej. Przy pomocy leniwki instrument jest obracany w poziomie, by sprawdzić, czy linia pokrywa się z widocznym punktem pomiarowym.
- Poza sprawdzeniem mechanicznym kompensatora – elementu samopoziomującego niwelatora (np. przez delikatne potrząśnięcie), powinno się sprawdzić jego zakres działania poprzez ustawienie instrumentu na statywie i wycelowanie go na łatę niwelacyjną (oś celowa musi być pozioma). Po dokonaniu odczytu, dokonuje się następnych czterech, ale w skrajnych pozycjach pęcherzyka libelli sferycznej, by sprawdzić, czy są zbieżne (do 1 mm różnicy). W dalszej kolejności dokonuje się złożonych pomiarów przy użyciu dwóch łat pomiarowych (tzw. niwelacje: ze środka i w przód).
Tak rektyfikowany niwelator optyczny pozwoli na dokonanie poprawnych pomiarów. Mimo, że instrumenty te są trwałe mechanicznie, to do ich rozregulowania może dojść łatwo, np. podczas przewożenia sprzętu. Inne czynniki, które mogą wpłynąć na powstanie błędów pomiarowych, to różnice temperatur, czy różne naprężenia wewnętrzne. Dlatego by móc dokonać poprawnych obliczeń, niwelator zawsze wymaga rektyfikacji.
Sprawdź także: Jak dobrać statyw do swoich potrzeb?